જીએસટી 2.0 : 56મી કાઉન્સિલ બેઠક બાદ મોટો સુધારો, આવશ્યક ચીજોથી લઈને વીમા પ્રીમિયમ સુધી સસ્તું

ભારતના પરોક્ષ કર પ્રણાલીમાં ઐતિહાસિક સુધારો આવી ગયો છે. 3 સપ્ટેમ્બર, 2025ના રોજ યોજાયેલી જીએસટી કાઉન્સિલની 56મી બેઠક બાદ કેન્દ્રીય નાણાં પ્રધાન નિર્મલા સીતારમણે એક મોટી જાહેરાત કરી – જીએસટી 2.0. આ સુધારાનો મુખ્ય આધાર છે કરનાં ચાર સ્લેબ (5%, 12%, 18%, 28%) દૂર કરીને બે મુખ્ય સ્લેબ (5% અને 18%) બનાવવાં, જ્યારે લક્ઝરી અને ‘સિન ગૂડ્સ’ માટે ખાસ 40% સ્લેબ રાખવામાં આવ્યો છે.

આ નિર્ણયથી સામાન્ય માણસથી લઈને ઉદ્યોગો અને શેરબજાર સુધી સૌને સીધી અસર થશે. આવો વિગતે સમજીએ કે આ નવા જીએસટી માળખાથી કઈ ચીજ સસ્તી થશે, કઈ મોંઘી થશે અને અર્થતંત્ર પર તેનો કયો પ્રભાવ પડશે.

નવા જીએસટી સ્લેબ્સ

1. 5% સ્લેબ – આવશ્યક ચીજો, ઘરેલુ વસ્તુઓ, FMCG, હેલ્થકેર સાધનો, કૃષિ ઉપકરણો વગેરે.
   
2. 18% સ્લેબ – મોટાભાગની કન્ઝ્યુમર ડ્યુરેબલ્સ, નાના વાહનો, મોટરસાઇકલ (350cc સુધી), ઓટો પાર્ટ્સ, કન્સ્ટ્રક્શન મટિરિયલ્સ.
   
3. 40% સ્લેબ (ખાસ) – તમાકુ, પાન મસાલા, આલિશાન કાર, મોટરસાઇકલ 350cc ઉપર, યાઝ્ટ, પીસ્તોલ, શુગરવાળા પીણાં વગેરે.
   

કઈ ચીજ સસ્તી થશે?

જીએસટી કાઉન્સિલના નિર્ણય મુજબ અનેક આવશ્યક ચીજોના દર ઘટી ગયા છે.

• ઘરેલુ વપરાશની ચીજો : હેર ઓઈલ, શેમ્પૂ, ટૂથપેસ્ટ, ટોયલેટ સોપ, શેવિંગ ક્રીમ, ટૂથબ્રશ હવે માત્ર 5% જીએસટી હેઠળ આવશે (અગાઉ 18%).
  
• દૂધ ઉત્પાદનો : માખણ, ઘી, ચીઝ, ડેરી સ્પ્રેડ્સ પર 12% થી ઘટીને 5%.
  
• અન્ય ખાદ્ય ચીજો : નમકીન, મિક્સચર, કોર્ન ફ્લેક્સ, સિરિયલ્સ હવે 18% બદલે 5%.
  
• રસોડાની ચીજો : રસોડાના વાસણો, સિલાઈ મશીન, ફીડિંગ બોટલ, ક્લિનિકલ ડાયપર્સ પણ હવે 5%.
  
• હેલ્થકેર : ઓક્સિજન, ડાયગ્નોસ્ટિક કીટ્સ, ગ્લુકોમીટર, ટેસ્ટ સ્ટ્રિપ્સ, સ્પેક્ટેકલ્સ, થર્મોમીટર – બધું હવે 5%.
  
• વીમા સેવાઓ : હેલ્થ અને લાઈફ ઇન્શ્યોરન્સ પ્રીમિયમ પર હવે કોઈ જીએસટી નહીં (અગાઉ 18%).
  
• કન્સ્ટ્રક્શન સામાન : સિમેન્ટ અને સ્ટીલના દરોમાં ઘટાડો – રિયલ એસ્ટેટ અને ઈન્ફ્રા ક્ષેત્રને મોટો લાભ.
  
• ક્લીન એનર્જી : રિન્યૂએબલ એનર્જી ડિવાઇસ અને પાર્ટ્સ – 12% થી ઘટીને 5%.
  

જીએસટી 2.0 દરોની સંપૂર્ણ યાદી

ઓટો સેક્ટર પર અસર

• નાના કાર (1200cc સુધી પેટ્રોલ / 1500cc સુધી ડીઝલ) – જીએસટી 28% થી ઘટીને 18%.
  
• 350cc સુધીની મોટરસાઇકલ – હવે 18% (અગાઉ 28%).
  
• ઇલેક્ટ્રિક વાહનો (EVs) – 5% જીએસટી યથાવત.
  
• ઓટો પાર્ટ્સ – 18% પર એકસમાન.
  

આ નિર્ણયથી ટાટા મોટર્સ, મારુતિ સુઝુકી, હ્યુન્ડાઈ, TVS, હીરો મોટોકોર્પ, બાજપાજ ઓટો જેવા શેરો શેરબજારમાં તેજી અનુભવશે.

રિયલ એસ્ટેટ અને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પર અસર

CBREના CEO અંશુમાન મેગેઝીનના જણાવ્યા મુજબ, સિમેન્ટ અને કન્સ્ટ્રક્શન મટિરિયલ્સ પર જીએસટી ઘટાડો રિયલ એસ્ટેટ ક્ષેત્ર માટે નિર્ણાયક સાબિત થશે. બાંધકામ ખર્ચમાં 40–45% ફાળો આપતી આ ચીજો સસ્તી થતાં ઘર ખરીદનારાઓ માટે ઘર વધુ પરવડતું બનશે.

હેલ્થકેર અને વીમા પર અસર

• હેલ્થ અને લાઈફ ઇન્શ્યોરન્સ પ્રીમિયમ હવે કરમુક્ત – આ મધ્યમવર્ગ માટે મોટી રાહત.
  
• મેડિકલ સાધનો પર જીએસટી 5% – હેલ્થકેર ખર્ચ ઘટશે.
  
• હોસ્પિટલો, ઈન્સ્યોરન્સ કંપનીઓ અને પેશન્ટ સૌ માટે લાભકારી.
  

FMCG અને કન્ઝ્યુમર ડ્યુરેબલ્સ

દૈનિક ઉપયોગની ચીજો સસ્તી થતા FMCG ક્ષેત્રને વેચાણમાં વધારો જોવા મળશે. ગ્રામિણ અને અર્ધ-શહેરી વિસ્તારોમાં ખરીદીની ક્ષમતા વધશે.

કૃષિ અને ગ્રામિણ અર્થતંત્ર

• ફાર્મ એક્વિપમેન્ટ્સ પર જીએસટી ઘટાડો.
  
• પેકેજ્ડ ખાદ્ય ચીજો પર ઘટાડો.
  
• દૂધ અને ડેરી સસ્તું થવાથી ખેડૂતોને આવકમાં સ્થિરતા.
  

શેરબજાર પર અસર

નવા સુધારાઓ બાદ સેન્સેક્સ 550 પોઇન્ટ્સ ચઢ્યો અને નિફ્ટી 24,850 પાર ગયો. ખાસ કરીને FMCG, ઓટો, હેલ્થકેર અને ઈન્ફ્રા શેરોમાં તેજી જોવા મળી.

વિશ્લેષકો કહે છે કે ઉપભોક્તા માંગમાં વધારો થશે, પરંતુ લાંબા ગાળે સરકારને આવકમાં નુકસાન સંતુલિત કરવું પડશે.

ક્યારે લાગુ પડશે નવા દર?

• 22 સપ્ટેમ્બર, 2025 થી નવા જીએસટી દર અમલમાં આવશે.
  
• તમાકુ, બીડી, ઝર્દા જેવી વસ્તુઓ પર વધારેલો દર તરત લાગુ પડશે.
  

નિષ્કર્ષ

જીએસટી 2.0 ભારત માટે એક ઐતિહાસિક કર સુધારો છે. આવશ્યક ચીજો સસ્તી થઈ છે, હેલ્થ અને વીમા પર કરમુક્તિ મળી છે, કૃષિ અને હેલ્થકેર સેક્ટરને પ્રોત્સાહન મળ્યું છે. બીજી બાજુ, લક્ઝરી અને સિન ગૂડ્સ પર ભારે કરથી સરકારને આવકમાં સંતુલન મળશે.

આ સુધારો માત્ર ઉપભોક્તા ભાવનાને મજબૂત કરતો નથી, પરંતુ ઉદ્યોગો, શેરબજાર અને અર્થતંત્રને પણ એક નવા વૃદ્ધિ પંથ તરફ દોરી જાય છે.